Overheid moet gelijke kansen bieden bij verkoop grond

Overheden mogen grond niet exclusief aan één partij aanbieden. Alle gegadigden moeten in een openbare biedingsprocedure de gelegenheid krijgen om te bieden op het perceel. Dat heeft de Hoge Raad recent geoordeeld. Hiermee slaat de Hoge Raad een nieuwe weg in. Tot aan dit arrest was het namelijk vaste rechtspraak dat overheden bij zuivere grondverkoop geen aanbestedingsplicht hebben.

Wat was er aan de hand?

De gemeente Montferland verkocht een perceel grond aan een projectontwikkelaar, terwijl er ook belangstelling voor het perceel was getoond door een vastgoedonderneming. De vastgoedonderneming was het met die verkoop dan ook niet eens. Hij vond dat het de gemeente niet vrij stond om het perceel één-op-één te verkopen aan de projectontwikkelaar, zonder hem de kans te geven om daar ook op te bieden. De rechtbank en het hof waren het niet met hem eens. Van de Hoge Raad kreeg de vastgoedonderneming wel gelijk. Het gelijkheidsbeginsel staat één-op-één verkoop van onroerende zaken door de overheid in de weg als er mogelijk meerdere serieuze gegadigden zijn voor de betreffende onroerende zaak.

Oordeel van de Hoge Raad

Het gelijkheidsbeginsel is een van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Daarmee moeten overheden ook rekening houden als zij hun privaatrechtelijke bevoegdheden uitoefenen, zoals het sluiten van een koopovereenkomst. Het gelijkheidsbeginsel brengt in dit geval met zich mee dat overheden die een onroerende zaak willen verkopen gelijke kansen moeten bieden aan alle gegadigden via een openbare selectieprocedure met selectiecriteria die objectief, toetsbaar en redelijk zijn. Ook moeten overheden een ‘passende mate van openbaarheid’ verzekeren (transparantiebeginsel). Dat betekent dat zij  vooraf duidelijkheid moeten scheppen over de onroerende zaak die verkocht gaat worden, op basis van welke selectiecriteria dat gaat gebeuren, hoe de selectieprocedure eruitziet en wat het tijdschema is. De gemeente had daarom de vastgoedonderneming in de gelegenheid moeten stellen om mee te dingen naar het stuk grond.

Uitzondering mogelijk?

Alleen als op voorhand op grond van objectieve, toetsbare en redelijke criteria duidelijk is dat er maar één serieuze gegadigde is, mag een openbare selectieprocedure achterwege blijven. Wel moeten overheden dan tijdig voorafgaand aan de verkoop die verkoop bekend maken zodat iedereen er kennis van kan nemen én motiveren waarom zij aannemen dat bij voorbaat vaststaat dat er slechts één gegadigde voor de verkoop in aanmerking komt.

De gevolgen voor de praktijk

Met dit arrest gelden er nieuwe regels voor de verkoop van onroerende zaken door de overheid. Het is van belang dat gemeenten zich dit realiseren, zodat voorkomen kan worden dat gegadigden achteraf van de rechter gelijk krijgen omdat zij door een één-op-één verkoop achter het net visten en geen gelijke kans kregen om te bieden op het perceel. Wilt u meer weten over wat SWDV voor u kan betekenen? Lees dan hier over onze expertise in de agrarische sector.