Ambtenarenrecht

Het ambtenarenrecht wordt toegepast bij overheidsinstellingen en regelt de verhoudingen tussen de ambtenaar en de overheidswerkgever. Het ambtenarenrecht wijkt sterk af van het reguliere arbeidsrecht. Ambtenaren hebben dan ook geen arbeidsovereenkomst, maar worden eenzijdig door de overheidswerkgever aangesteld.

Persoonlijk advies

Wij werken voor verschillende overheidswerkgevers, maar staan ook regelmatig individuele ambtenaren bij. Daardoor zijn wij in staat om een zaak vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Dat komt de zaak ten goede. Wij leggen u graag uit welke uitkeringen er gelden voor ambtenaren, op welke gronden de aanstelling kan worden beëindigd en wat de komst van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) betekent. U kunt bij ons onder andere terecht voor:
  • Het opstellen van een besluit (op bezwaar)
  • Vragen met betrekking tot arbeidsconflicten en ontslagtrajecten
  • Vragen over disciplinaire maatregelen
  • Vragen met betrekking tot langdurige arbeidsongeschiktheid

Bovenwettelijke uitkeringen

Ambtenaren kunnen naast een WW-uitkering ook recht hebben op een bovenwettelijke uitkering. De bovenwettelijke uitkering bestaat meestal uit een aanvullende uitkering en een aansluitende uitkering.

Een ambtenaar kan in aanmerking komen voor een aanvullende uitkering als aan hem een WW-uitkering is toegekend. De aanvullende uitkering eindigt als de WW-uitkering eindigt. Na afloop van de aanvullende uitkering kan de ambtenaar in sommige gevallen aanspraak maken op een aansluitende uitkering. De duur van de aansluitende uitkering is afhankelijk van de leeftijd en het arbeidsverleden van de ambtenaar.

Jeroen Dikker

Advocaat

Expertises:
  • Arbeid
  • Onderwijs
  • Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)

Ontslagredenen ambtenaren

Een ambtenaar kan alleen ontslagen worden als daar een ontslaggrond uit de toepasselijke rechtspositieregeling voor is. De meeste rechtspositieregelingen kennen de volgende ontslaggronden:

  • Ontslag op verzoek
  • Ontslag wegens het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd
  • Ontslag wegens reorganisatie
  • Functioneel ontslag of ongeschiktheidsontslag (disfunctioneren)
  • Ontslag wegens arbeidsongeschiktheid
  • Disfunctioneren
  • Disciplinair ontslag
  • Ontslag wegens overige gronden

Ontslag op verzoek

Formeel kan een ambtenaar niet zelf ontslag nemen, omdat voor zijn ontslag een ontslagbesluit van zijn werkgever nodig is. Een ambtenaar kan zijn werkgever wel verzoeken hem te ontslaan. In dat geval wordt het ontslag in beginsel eervol verleend, maar het ontslag kan ook geweigerd worden, bijvoorbeeld als de werkgever overweegt om de ambtenaar disciplinair ontslag te geven.

Ontslag wegens het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd

Aan een ambtenaar die de AOW-gerechtigde leeftijd heeft bereikt, wordt eervol ontslag verleend. Een ambtenaar kan er voor kiezen om langer door te werken. In dat geval zijn er twee opties: de ambtenaar krijgt na het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd een nieuwe aanstelling of de ambtenaar krijgt geen ontslag waardoor zijn aanstelling doorloopt. De keuze die wordt gemaakt heeft gevolgen voor de pensioenopbouw.

Ontslag wegens reorganisatie

Reorganisatieontslag kan alleen plaatsvinden als is vastgesteld dat de functie van de ambtenaar vervalt en na de reorganisatie niet meer terugkomt. Daarnaast moet er een van-werk-naar-werk-traject zijn gevolgd.

Ontslag wegens arbeidsongeschiktheid

Als een ambtenaar 24 maanden of langer volledig arbeidsongeschikt is, kan hij over het algemeen om die reden worden ontslagen. Voorwaarde daarvoor is wel dat er geen uitzicht mag bestaan op spoedig herstel. Daarnaast moet de werkgever gezocht hebben naar andere passende arbeid. Een ambtenaar die arbeidsongeschikt is, mag tijdens die periode overigens wel om andere redenen worden ontslagen, bijvoorbeeld wegens een reorganisatie of naar aanleiding van ernstig plichtsverzuim.

Disfunctioneren

Een van de meest voorkomende reden voor ontslag is het disfunctioneren van de ambtenaar. De oorzaak van de ongeschiktheid kan liggen aan de karaktereigenschappen van de ambtenaar of aan een gebrek aan kennis en/of vaardigheden die nodig zijn om de functie uit te oefenen. Als de werkgever onvoldoende kan aantonen dat er sprake is van ongeschiktheid, kan de ambtenaar om die reden niet ontslagen worden. Het is daarom belangrijk een dossier op te bouwen, waarmee het disfunctioneren kan worden onderbouwd.

Disciplinair ontslag (strafontslag)

In het ambtenarenrecht is een ontslag op staande voet niet mogelijk. Aan een ambtenaar die zich schuldig maakt aan ernstig plichtsverzuim kan wel strafontslag worden verleend. Er is sprake van plichtsverzuim als een ambtenaar de opgelegde verplichtingen niet nakomt, voorschriften overtreedt of iets doet of nalaat wat een goed ambtenaar behoort na te laten of te doen. Met andere woorden: een ambtenaar schendt de integriteitsnormen door bijvoorbeeld frauduleus te handelen, regels of voorschriften te overtreden of onaanvaardbare nevenactiviteiten te verrichten.

Strafontslag is de zwaarste disciplinaire maatregel. Daarom moet het aan een aantal eisen voldoen. Allereerst moet uit de feiten voldoende blijken dat de ambtenaar zich schuldig heeft gemaakt aan ernstig plichtsverzuim. Alleen een vermoeden is niet genoeg om strafontslag te verlenen. Daarnaast moet de gedraging de ambtenaar kunnen worden verweten. Tenslotte moet de opgelegde straf in verhouding staan tot de verweten gedraging. Als volstaan kan worden met een minder vergaande straf, bijvoorbeeld voorwaardelijk strafontslag, kan een strafontslag onevenredig zijn.

Over het algemeen zal het UWV aan de ambtenaar aan wie strafontslag is verleend geen WW-uitkering toekennen. Dat heeft tot gevolg dat de ambtenaar ook geen aanspraak kan maken op bovenwettelijke uitkeringen. Als het UWV van oordeel is dat de werkgever niet snel genoeg tot ontslag is overgegaan, bestaat het risico dat aan de ambtenaar toch een WW-uitkering wordt toegekend die in verband met eigenrisicodragerschap ten laste komt van de werkgever. Het is daarom belangrijk om voortvarend te handelen en tot strafontslag over te gaan als de feiten daartoe aanleiding geven.

Ontslag wegens overige gronden

Deze ontslaggrond wordt vaak gebruikt als er bijvoorbeeld sprake is van een verstoorde arbeidsverhouding of als er sprake is van een ‘impasse’. De meeste rechtspositieregelingen kennen bepalingen die een ambtenaar bij een ontslag wegens overige gronden recht geven op een WW-uitkering en een bovenwettelijke uitkering. In de CAR/UWO, de rechtspositieregeling voor gemeenteambtenaren, staat dat bij een dergelijk ontslag de gemeentewerkgever verplicht is om een ‘passende regeling’ te treffen. In de jurisprudentie is bepaald dat als een gemeenteambtenaar wordt ontslagen wegens overige gronden, naast een WW-uitkering in beginsel ook recht heeft op een aanvullende uitkering en daarnaast, als de ontslagreden in de werksfeer ligt en het ontslag niet grotendeels aan hem te wijten is, op een nawettelijke uitkering.

Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra)

Met de invoering van de Wnra wordt de arbeidsverhouding van ambtenaren op één lijn gesteld met die van werknemers in de private sector. Daardoor krijgen ambtenaren zoveel mogelijk dezelfde rechten als werknemers in het bedrijfsleven. Eén van de gevolgen van deze wet is dat de eenzijdige aanstelling verdwijnt en dat met ambtenaren, net als met gewone werknemers, een arbeidscontract wordt afgesloten. De verschillende rechtspositieregelingen worden vervangen door collectieve arbeidsovereenkomsten, waarin de afspraken met betrekking tot de rechtspositie kunnen worden vastgelegd.

Met de invoering van de Wnra gaat voor ambtenaren ook het reguliere ontslagrecht gelden. Het gevolg daarvan is dat bij een conflict of een ontslag de kantonrechter bevoegd is en de ambtenaar niet langer in bezwaar kan bij zijn eigen werkgever en vervolgens in beroep bij de bestuursrechter. De ontslagprocedure verandert dus aanzienlijk.

Zoals het er nu naar uitziet, treedt de Wnra per 1 januari 2020 in werking.

Onderwijs

De rechtspositie van werknemers in het onderwijs wijkt af van zowel het ambtenarenrecht als het arbeidsrecht. Voor meer informatie over het onderwijs, verwijzen wij u graag naar onze onderwijsrechtpagina.

Advies en hulp bij ambtenarenrecht

Wij zijn toegankelijk en oplossingsgericht, maar schuwen het ook niet om te procederen tot in de hoogste instantie. Omdat wij gewend zijn om de overheidssector te adviseren, zijn wij ons bewust van het politieke en bestuurlijke spanningsveld en houden wij daar vanzelfsprekend rekening mee.