Designerdrugs op lijst Opiumwet

Designerdrugs of NPS-en

Designerdrugs, een vorm van nieuwe psychoactieve stoffen (‘NPS-en’), worden vaak geproduceerd om drugswetgeving te omzeilen. Afgelopen weekend kwam in het nieuws dat in een bedrijfspand in Zaanstad een grote hoeveelheid designerdrugs was aangetroffen. De burgemeester had het pand voor een aantal weken gesloten maar ziet vervolgens geen mogelijkheden meer om hiertegen op te treden. “Door de huidige Opiumwet kunnen gehaaide drugscriminelen spelletjes met ons spelen”, zei de  burgemeester in een gezamenlijke verklaring met de politie.

Waar gaat het om? Een drug is illegaal als die vermeld staat op lijst I (harddrugs) of lijst II (softdrugs) van de Opiumwet. Het wijzigen van de Opiumwet-lijsten is een tijdrovende procedure. Gebleken moet zijn dat het middel het bewustzijn beïnvloedt en kan leiden tot schade aan de gezondheid en schade voor de samenleving. De drugsmarkt heeft dan ook relatief veel tijd om steeds nieuwe drugs te ontwikkelen. Dit wordt gedaan door kleine structurele veranderingen in de chemische structuur of samenstelling van een illegale drug aan te brengen. Er ontstaat dan een nieuw middel met vergelijkbare effecten als illegale drugs, dat nog niet op lijst I of lijst II van de Opiumwet staat en daarom als legaal moet worden beschouwd. De productie van NPS-en is niet aan kwaliteitscontrole onderworpen en er is nog relatief weinig onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van het gebruik van deze middelen. Gebruikers stellen zich dan ook bloot aan mogelijk grote gezondheidsrisico’s.

Bevoegdheid burgemeester

Wat kan de burgemeester doen als in een niet voor het publiek toegankelijk pand (grote hoeveelheden) NPS-en worden aangetroffen? Aangezien het niet gaat om middelen die op grond van de Opiumwet zijn verboden, kan het pand niet gesloten worden op grond van artikel 13b Opiumwet. Mogelijk biedt artikel 172 lid 3 Gemeentewet (lichte bevelsbevoegdheid) mogelijkheden voor een sluiting, maar hiervoor moet wel onderbouwd kunnen worden dat sprake is van openbare-ordeverstoring of de vrees daarvoor. Als sprake is van ernstige overlast in de omgeving zou een sluiting van een niet voor het publiek toegankelijk pand ook mogelijk op artikel 174a Gemeentewet gebaseerd kunnen worden. Ook is denkbaar dat de APV aanknopingspunten biedt. Gelet op de toepassingsvereisten voor bovengenoemde bevoegdheden zijn de mogelijkheden voor de burgemeester beperkt.   

Met het oog op de aanpak van ondermijning kan dit onbevredigend zijn. Producenten en handelaren bevinden zich vaak in of dichtbij de netwerken die ook illegale drugs op de markt brengen. Van de handel in die illegale drugs is bekend dat dit een ontwrichtend effect op de samenleving oplevert. Het leidt onder meer tot verwevenheid van de boven- en de onderwereld, innesteling van de georganiseerde misdaad in woonwijken en in legale sectoren en misbruik van legale voorzieningen en structuren (zie hierover ook kamerstukken II, 2021/22, 36 159, nr. 3). Deze ondermijningsrisico’s worden vergroot door de mogelijkheden die NPS‘en voor deze organisaties bieden, zeker omdat met de handel in NPS’en ook zeer veel geld verdiend kan worden en er dus parallellen te trekken zijn tussen deze NPS’en en illegale drugs. Het is dan ook begrijpelijk dat de burgemeester wil kunnen optreden bij het aantreffen van NPS’en in een pand.

Lijst IA Opiumwet

Als het wetsvoorstel ‘Wijziging van de Opiumwet in verband met het toevoegen van een derde lijst met als doel het tegengaan van de productie van en de handel in nieuwe psychoactieve stoffen en enkele andere wijzigingen’ wordt aangenomen, wordt de slagvaardigheid van de burgemeester vergroot. Hiermee wordt beoogd lijst IA aan de Opiumwet toe te voegen. Deze lijst bevat een aantal stofgroepen waarvan de chemische structuur is afgeleid van meerdere substanties met een psychoactieve werking die op lijst I van de Opiumwet staan vermeld. Hierdoor worden alle substanties die kunnen worden afgeleid van de chemische basisstructuur van een stof verboden. Als een handelshoeveelheid NPS ‘en in een pand wordt aangetroffen, kan de burgemeester gebruik maken van de sluitingsbevoegdheid van artikel 13b Opiumwet. De aanwezigheid van openbare ordeverstoringen, of de vrees daarvoor, of de aanwezigheid van ernstige overlast hoeft hij in dat geval niet aan te tonen.

Stand van zaken wetsvoorstel

Het wetsvoorstel is niet controversieel verklaard, de behandeling wordt dus door het demissionaire kabinet voortgezet. Het wetsvoorstel staat geagendeerd voor plenaire behandeling in de Tweede Kamer.